၀ါးခယ္မ သား တို.၏ နယ္ခ်ဲ.ေတာ္လွန္ေ၇း စိတ္ဓါတ္နွင္. အမ်ိဳးသားေရး လွဳပ္ရွား ခဲ့မွဳ အခ်ိဳ.

တို.ဗမာ ေခာတ္က သမိုင္း၀င္ ၿဖစ္ခဲ့ေသာ ၀ါးခယ္မ ဘုရားႀကီး ၀န္းရွိ မဟာပုည တန္ေဆာင္း

ၿမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၈၅ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၂၄ ) ဘႀကီးေတာ္ ဘုရား လက္ထက္ အဂၤလိပ္ - ၿမန္မာ ပထမ စစ္ၿဖစ္ခ်ိန္က လူေနစု အၿဖစ္ ေရာက္အံ့ဆဲဆဲ ရွိေနခဲ့ေသာ ေဒသ ၊ ထို.ေနာက္ ၂၈ ႏွစ္အႀကာ သကၠရာဇ္ ၁၂၃၃ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၂ ) ပုဂံမင္းလက္ထက္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္ - ၿမန္မာ ဒုတိယ စစ္ပြဲၿဖစ္ပြားခ်ိန္ ကာလ က လူေနအိမ္စုမ်ား စတင္ၿဖစ္တည္ေနခဲ့ေသာ ေဒသ ၊ သကၠရာဇ္ ၁၂၄၇ (  ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၅ ) သီေပါမင္း လက္ထက္ အဂၤလိပ္ - ၿမန္မာ တတိယ စစ္ပြဲၿဖင္. ၿမန္မာ တစ္နိဳင္ငံလံုးကို အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ့တို. က်ဳးေက်ာ္သိ္မ္းပိုက္ခ်ိန္ က ေက်းရြာႀကီး အဆင္.သို. ေရာက္ရွိေနခဲ့ၿပီၿဖစ္ေသာ ေဒသ ၊ သကၠရာဇ္ ၁၂၄၂ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၀ ) ကပင္ ရုံး ၊ ဂါတ္မ်ား ေဆာက္လုပ္ၿပီးေသာ ေဒသ ၊ သကၠရာဇ္ ၁၂၆၈ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၀၆ ေအာက္တိုဘာ ၁ ရက္ေန. ) တြင္ ၿမဴ နီစပါယ္ ၿမိဳ.အၿဖစ္ ေရာက္ရွိခဲ့ေသာ ၀ါးခယ္မ ၿမိဳ.ကား ၿမန္မာဘုရင္လက္ထက္ နယ္ခ်ဲ့ က်ဳးေက်ာ္မွဳမ်ားတြင္ ဆန္.က်င္ေတာ္လွန္မွဳမ်ား မရွိနိဳင္ေသးပဲ ၿမိဳ.တစ္ၿမိဳ.အၿဖစ္ စတင္ ဖြံ.ၿဖိဳးလာဆဲ ကာလသာရွိေသးသည္ ။

ပန္ဒစ္ ဂ်ဟာ ၀ါလာေနရူး သမီးမစၥ အင္ဒရာဂႏၵီ မိသားစု ၀ါးခယ္မ ေရာက္ရွိစဥ္ ရိုက္ကူးထားေသာ ဓါတ္ပံု

သို.ေသာ္ ၁၉၀၀ ၿပည္.လြန္ ႏွစ္မ်ား မွစ၍ ၀ါးခယ္မသားတို.၏ နယ္ခ်ဲ.ေတာ္လွန္ေရး စိတ္ဓါတ္မ်ား ၊ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား ဖြံ.ၿဖိဳးလာခဲ့သည္ ။ ၁၉၀၆ မတ္လကုန္ခန္. ရန္ကုန္ၿမိဳ.တြင္ YMBA အသင္းႀကီး စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီး ၁၉၁၀ ၿပည္.ႏွစ္တြင္ ၀ါးခယ္မ ၿမိဳ.ေပၚ ႏွင္. နယ္သူနယ္သားမ်ားသည္ ၀ံသာႏု အသင္း ၊ ကုမၼာရီ အသင္းမ်ား တည္ေထာင္ၿပီး ပင္နီေခ်ာ ႏွင္.ေယာလံုခ်ည္ ဆင္ၿမန္းႀကကာ အဂၤလိပ္ ကုန္ပစၥည္းမ်ား သပိတ္ေမွာက္ရာတြင္ ေရွ.တန္းမွ ပါ၀င္ခဲ့ႀကသည္ ။ က်ံဳမေငး ၊ သရက္ေတာ ၊ ေရႊေလာင္း ၊ကၽြန္းကုန္းစေသာ ေက်းရြာႀကီးမ်ားတြင္လည္း ထိုအသင္းမ်ား တည္ေထာင္ေရး အမ်ိဳးသားေရး တက္ႀကြစြာ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ႀကသည္ ။

၁၉၁၆ ခန္.တြင္ ၀ံသာႏု ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားၿဖစ္ေသာ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ၊ ဦးနာဂိႏၵ ၊ ဦးဂါရ၀ ၊ ဦး ေညယ် စသည္.ဆရာေတာ္မ်ား၏ တရားပြဲမ်ား စည္ကားစြာ က်င္းပခဲ့သည္ ။ ၁၉၂၁ ၏ တစ္ေန.တြင္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ တရားပြဲက်င္းပ၇န္ စိစဥ္ေနခိုက္ ဖ်ာပံုခရိုင္ ေက်ာင္းကုန္းေက်းရြာ( အၿခားသမိုင္း တစ္ခုတြင္ ဆူးကလပ္ ေက်းရြာ ဟုေတြ.ရပါသည္ ) တြင္ ေဟာေၿပာခဲ့သည္. ( နယ္ခ်ဲ့အဂၤလိပ္ ကိုရည္ရြယ္ေသာ ) လိပ္အခြံခြာ၇မည္ ဟူေသာ တရားေႀကာင္. ဖမ္းဆီး၇န္အတြက္ ေၿမာင္းၿမ ရာဇ၀တ္ ၀န္က ၀ါးခယ္မၿမိဳ.သား အင္စပက္ေတာ္ ဦးဘဂ်မ္းသို. လက္ထိပ္ခတ္ ဖမ္းခဲ့ရမည္ဟူေသာ အမိန္. ပို.ခဲ့သည္ ။သို.ေသာ္ ထို၀ါးခယ္မသား အရာရွိက မိမိရာထူးမွ ႏွဳတ္ထြက္သည္္ဆိုကာ နယ္ခ်ဲ. အဂၤလိပ္တို.၏ အမိန္.ကို ဖီဆန္လွ်က္ ၀ါးခယ္မသားတို.၏ ၀ံသာႏု ရကၡိတ စိတ္ဓါတ္ၿဖင္. ကိုယ္က်ိဳးစြန္. အနစ္နာခံခဲ့သည္ ။

ကြမ္းၿခံကုန္း ေက်ာင္းတိုက္

၁၉၂၀ ယူနီဗာစီိတီ သပိတ္သည္ အမ်ိဳးသားေရးကို တဟုန္ထိုးတိုက္တက္ေစခဲ့သည္ဟု အသိအမွတ္ၿပဳႀကသည္ ။ ထိုသပိတ္တြင္ ၀ါးခယ္မၿမိဳ.ရွိ ၀ံသာႏု အသင္း ၊ ကုမၼာရီ အသင္းမ်ားက မ်ားစြာကူညီခဲ့ႀကသည္ ။ ၀ါးခယ္မၿမိဳ. အေနာက္ပိုင္း ကမ္းနားလမ္းရွိ ကြမ္းၿခံကုန္း ေက်ာင္းတိုက္တြင္ အမ်ိဳးသားေက်ာင္း တည္ေထာင္၍ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးအၿဖစ္ ဦးလွေအာင္ ( ဘိလပ္ၿပန္ - ၀တ္လံုေတာ္ ရ ) ေက်ာင္းဆရာမ်ားအၿဖစ္ ဦးေက်ာ္ႀကီး ၊ ဦးေက်ာ္သန္း ၊ ဦးသန္းႀကြယ္ ၊ ဦးဘစိုး ၊ ဦးကံ ၊ ဦးေအာင္ခင္ ၊ ဦးစိန္ ၊ ဦးစံထြန္း ၊ ဦးေဖ ၊ ဦးတင္ညြန္. ၊ ဦးဘေအးတို.က ဆရာမ်ားအၿဖစ္ တာ၀န္ယူေပးခဲ့ႀကသည္ ။ ထိုအခ်ိန္က ဦးေက်ာ္သန္းသည္ အဂၤလိပ္အစိုးရကို အသိအမွတ္မၿပဳသည္.အေနၿဖင္. မိမိ၏ BSc ဘြဲ.ကို စြန္.လႊတ္ခဲ့သည္။ ( ဒုတိယ ေက်ာင္းသားသပိတ္ ၁၉၃၈ တြင္လည္း ဦးႏုသည္ နယ္ခ်ဲ. အဂၤလိပ္ တို.ကို ဆန္.က်င္သည္.အေနၿဖင္. သူ၏ BA ဘြဲ.ကို စြန္.လႊတ္ခဲ့သည္ ) ထိုအမ်ိဳးသားေက်ာင္းမွ သခင္ႏု ၊ သခင္ဥ ၊ သခင္အံုးေဖ ၊ သခင္သိန္းေဖ စေသာ နိဳင္ငံေရး သမားမ်ား ေပၚထြန္းခဲ့သည္ ။

အဂၤလိပ္ ပါလီမန္ မွ မွ ၿမန္မာနိဳင္ငံကို ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေပးရန္ ၀ွိဳက္ေကာ္မတီ ကို စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္အၿဖစ္ ေစလႊတ္ခဲ့သည္ ။ ၿမန္မာတို.က ထိုေကာ္မရွင္ကို သပိတ္ေမွာက္ခဲ့သကဲ့သို. ၀ါးခယ္မသို. ထို ေကာ္မရွင္ ေရာက္ရွိလာေသာအခါ သခင္ႏု ၊ ကိုအုန္းေဖ ၊ ကိုေအာင္သင္းတို. ေခါင္းေဆာင္ၿပီး သံပံုးတီးကန္.ကြက္ႀကသည္ ။ ေကာ္မရွင္ အဖြဲ.မွ ၀ါးခယ္မ ေစ်းအတြင္း ဟင္းလ်ာ ၀ယ္ယူသည္.အခါ ေစ်းသူ/သား မ်ား ဆိုင္မ်ားပိတ္ ၊ သပိတ္ေမွာက္ႀကသၿဖင္. ဘာတစ္ခုမွ ၀ယ္မရပဲ ၿပန္သြားႀကရသည္ ။ သေဘၤာၿဖင္.ၿပန္လည္ထြက္ခြာခ်ိန္တြင္လည္း ေလွၿဖင္.ထြက္၍ ၀ွိဳက္ေကာ္မရွင္ အလိုမရွိ ၊ ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဖ်က္ ဖ်က္ ၊ ဟုမၼရူး အုပ္ခ်ဳပ္ေရး  ခ်က္ၿခင္းေပး စသည္တို. ဟစ္ေအာ္ေႀကြးေက်ာ္လွ်က္ ၿမစ္ရိုးတစ္ေလွ်ာက္ ဆူညံစြာ သံပံုးတီး ကန္.ကြက္ခဲ့ႀကသၿဖင္. ၿမိဳ.နယ္အသီးသီး ၏ ကန္.ကြက္ပြဲမ်ားအနက္ ၀ါးခယ္ ကန္.ကြက္မွုကားထိပ္တန္းမွ ေၿပးခဲ့သည္ ။

၁၉၃၀ ၿပည္.တြင္ ဆရာေတာ္ ဦးနာဂိႏၵ တရားပြဲကို ဘုရားႀကီးအတြင္း က်င္းပရန္စီစဥ္ရာ အဂၤလိပ္အစိုးရက တား၀ရမ္း ထုတ္ခဲ့ရာ ဆရာေတာ္က ဆန္.က်င္ခဲ့သၿဖင္. တရားပြဲမက်င္းပမွီ ဆရာေတာ္အား အဂၤလိပ္ နယ္ခ်ဲ. အစိုးရ က ၀ါးခယ္မ ဂါတ္တဲတြင္ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ေစခဲ့သည္ ။ ဆရာေတာ္အား ေၿမာင္းၿမေထာင္သို.ပို.ရာတြင္ လမ္းတစ္ေလွ်ာက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက ဆံပင္မ်ား ခင္း၍ ပို.ေဆာင္ခဲ့ႀကသည္ ။ ေၿမာင္းၿမေထာင္အတြင္း တစ္ႏွစ္ အၿပစ္ေပးခံရခ်ိန္ ဆံခ်ၿခင္းမၿပဳပဲ ေထာင္မွထြက္သည္.အခါ ၀ါးခယ္မသို. လာေရာက္တရားေဟာ ခ်ိန္မွစ၍ ဆရာေတာ္အား ဆံရွည္ကိုယ္ေတာ္ ဟု ၀ါးခယ္မ သားတို.က ဘြဲ.ေပးခဲ့သည္ ။

ဒို.ဗမာ ၀ါဒ ထြန္းကားလာခ်ိန္တြင္ နယ္ခ်ဲ.အဂၤလိပ္အစိုးရ၏ အမိန္.ကို ဖီဆန္လာႀကသၿဖင္. နယ္ပိုင္၀န္ေထာက္ေဟာင္း  မစၥတာရိုးလင္း ကိုယ္တိုင္ေရာက္ရွိလာၿပီး ၿမိဳ.ေပၚရွိ  ဘုရားလူႀကီး ၊ ၿမဴနီစပါယ္လူႀကီး ၊ သခင္ မ်ား အရပ္သားမ်ား  စုစုေပါင္း ၈၄၀ ကို ၂ေယာက္တစ္တြဲ လက္ထိပ္ခတ္ ဖမ္းဆီးကာ ေၿမာင္းၿမေထာင္သို. သေဘၤာ ၂ စီးၿဖင္. ပို.ခဲ့ၿပီး ၿမိဳ.ရွိ အမွဳထမ္း အရာရွိ အားလံုးနီးပါး နယ္ေရႊ. ၊ ရာထူးခ် ခံခဲ့ႀကရသည္ ။

  ၉၁ ဌာန အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခာတ္ ေရြးေကာက္ပြဲ အႀကိဳ စီစဥ္မွဳ အၿဖစ္ သခင္ဟန္ ( ၀ါးခယ္မ ) သည္ ၁၉၃၆ တြင္ ၀ါးခယ္မ သို.ေရာက္လာၿပီး ဒို.ဗမာ အစည္းအရံုး စတင္လွဳပ္ရွားခဲ့သည္ ။ သခင္အုန္းေဖ - ဥကၠ႒ ၊ သခင္ ခ်စ္ေဖ ( ေရွ.ေန ) - ဒုဥကၠ႒ ၊ သခင္သိန္းေဖ - အတြင္းေရးမွဳးပါ အမွဳေဆာင္ ၁၅ ဦးၿဖင္. စည္းရံုးလွဳပ္ရွားခဲ့ရာ အထူးေအာင္ၿမင္ခဲ့ေသာေႀကာင္. ၁၉၃၇ ဧၿပီလ တြင္ အိႏၵိယ ေခါင္းေဆာင္ ေနရူး အား ၀ါးခယ္မ ေရာက္ရွိေစ၇န္ ဌာနခ်ဳပ္က စီစဥ္ေပးခဲ့သည္ ။ ၀ါးခယ္မ သက်မဟာသီရိ ဘုရားႀကီး သံတန္ေဆာင္းအတြင္း က်င္းပေသာ ပြဲတြင္ ပန္ဒစ္ဂ်ဟာ၀ါလာေနရူး ကိုယ္တိုင္က တက္ေရာက္လာႀကသူမ်ားကိုႀကည္.၍ On your attitude , I assure you , you will get Independent very soon ဟူ၍ ေၿပာႀကားခဲ့ရသည္ ။

၁၉၃၉ ႏွစ္ဦးပိုင္းတြင္ေၿမာင္းၿမ ခရိုင္ ညီလာခံကို က်ံဳမေငး တြင္ က်င္းပရာ ပရိသတ္ ၂၀၀၀၀ နီးပါး တက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ေမာ္လၿမိဳင္ ညီလာခံအၿပီးတြင္ ဒုတိယအႀကီးဆံုး ညီလာခံဟု အသိအမွတ္ၿပဳခဲ့ႀကသည္ ။ ခ်စ္တီး လယ္ပိုင္ရွင္မ်ားႏွင္. သခင္လယ္သမားမ်ား၏ တိုက္ပြဲကို ႀကာၿဖဴ ( ၀ါးခယ္ မ ) ၊ မရမ္းေခ်ာင္း ( သရက္ေတာ ) ၊ ႀကာကန္ စသည္ၿဖင္. ၁၁ေနရာ က်င္းပခဲ့ရာ လူ၁၀၀၀ ေက်ာ္ ဖမ္းဆီးခံခဲ့ရၿပီး ေခါင္းေဆာင္ သခင္စိုးခိုင္ ၊ သခင္ဘသြယ္ ၊ သခင္ ခ်မ္းၿမ ၊ သခင္အုန္းၿမင္. တို.ေထာင္ တစ္ႏွစ္စိက်ခဲ့သည္ 

၁၉၄၂ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ ၿဖစ္ပြားခ်ိန္ .. သခင္မ်ားသည္ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ခိုက္ရမည္ဟူေသာ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ၿဖင္. လက္နက္မ်ား စုေဆာင္း၍ေတာ္လွန္ရန္ အင္အားစုခဲ့သည္ ။၁၉၄၂ ေဖေဖာ္၀ါရီ  ၂၈ ရက္မွစ၍ မအူပင္ခရိုင္ ၊ ေၿမာင္းၿမခရိုင္ ၊ ပုသိမ္ခရိုင္ရွိၿမိဳ.မ်ား ကို စတင္သိမ္းပိုက္ရန္ ဆံုးၿဖတ္ခဲ့သည္ ။ ထိုေန.တြင္ ၀ါးခယ္မ ၊ ေၿမာင္းၿမ ၊ က်ံဳမေငးတို.ကိုစတင္သိမ္းပိုက္ရန္ ဆံုးၿဖတ္ထားရာ ၀ါးခယ္မ ဂတ္တဲ မွ ရာဇ၀တ္ ၀န္ေထာက္ D-Y-S-P ဦးတင္ညြန္.သည္ ၀ါးခယ္မသားၿဖစ္သလို ၁၉၂၀ ယူနီဗာစီတီ သပိတ္ေမွာက္ေက်ာင္းသားလည္းၿဖစ္ၿပီး ၀ါးခယ္မၿမိဳ. အမ်ိဳးသား ေက်ာင္းဆရာလည္းၿဖစ္သလို သခင္ႏု ၊ သခင္အုန္းေဖ တို.၏ ဆရာလည္း ၿဖစ္သၿဖင္. ေၿမေအာက္ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္ မ်ား ႏွင္. နားလည္မွဳ ရယူကာ ဌာနမွ လက္နက္ ၂၂ လက္ က်ည္ဆံမ်ားပါထားခဲ့ၿပီး ထြက္ခြာေပးခဲ့သၿဖင္. ရည္မွန္းခ်က္ ၃ ၿမိဳ.အနက္ ၀ါးခယ္မ ႏွင္. က်ံဳမေငးသာ သတ္မွတ္ ရက္အတြင္း သိမ္းပိုက္နိဳင္ခဲ့သည္ ။

၂၀၁၃ ဒီဇင္ဘာလ က အခမ္းအနား တစ္ခုတြင္ေတြ.ရေသာ ၀ါးခယ္မသား သခင္သိန္းေမာင္

ထိုမွေန၍ ၀ါးခယ္မၿမိဳ.မွ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ့ ၏ အစိုးရအဖြဲ. ရုပ္သိမ္းၿပီး ၃လခန္. ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုမ်ားက ထိမ္းသိမ္းထားခဲ့သည္ ။ ထို.ေနာက္ၿမိဳ.ၿပ အုပ္ခ်ဳပ္ေ၇း အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့သည္ ။ ၁၃၀၄ ခုႏွစ္ နယုန္လဆန္း ၁၅ ရက္ ( ၁၈ - ၅ - ၁၉၄၂ ) ေန.တြင္ BIA အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ.ဖြဲ.ခဲ့သည္ ။

၀ါးခယ္မ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ.တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး - သခင္ခ်စ္ေဖ ( သရက္ေတာ ) ၊ ကာကြယ္ေရး အဖြဲ.၀င္မ်ား  -  သခင္ေက်ာ္၀င္း .. သခင္မိုး … သခင္သန္းေမာင္….သခင္စိန္ရ …. သခင္ေမာင္ေမာင္ … သခင္လွေမာင္ ၊ ရိကၡာ - သခင္ေက်ာ္ဒင္ ၊ အဖြဲ.၀င္ - သခင္ ဘသိန္း တို.ၿဖင္.ဖြဲ.စည္းခဲ့ၿပီး က်ံဳမေငး တြင္  ဥကၠ႒ - သခင္ထိန္၀င္း ၊ ရိကၡာ - သခင္ခင္ေမာင္ ၊ ၀ါဒၿဖန္.ခ်ီေရး - သခင္လွေမာင္ ..သရက္ေတာ ၊ စည္းရံုးေရး - သခင္ပြင္.  … သရက္ေတာ. ၊ တရားေရး - ဦးစံေဖ ၊ အဖြဲ.၀င္ - သခင္သာရင္ ..သခင္ ဗထူး … ဆရာဗေအး  တို.ၿဖင္. ဖြဲ.စည္းခဲ့သည္ ။

ဤကား ၀ါးခယ္မ သားတို.၏ နယ္ခ်ဲ.ဆန္.က်င္ေတာ္လွန္ လို စိတ္ ၊ အမ်ိဳးသားစိတ္ အၿပည္.ၿဖင္. လွဳပ္၇ွားမွဳမ်ားထဲမွ လက္လွမ္းမွီသမွ် စုေဆာင္းေဖာ္ၿပၿခင္းသာ ၿဖစ္ပါသည္ ။

Ref ;   Wakema Record of RoUoM & Golden Jubilee Magazine of AWT

ဆက္စပ္ဖတ္ရွဳ ရန္မ်ား

* သမိုင္း၀င္ မဟာပုည တန္ေဆာင္း 

* ၿမိဳ.ေလးရဲ. ေမာ္ကြန္း၀င္ ပထမဆင္. 

* ၿမိဳ.ေလးရဲ.ေမာ္ကြန္း၀င္ ဒုတိယဆင္. 

* ၿမိဳ.ေလးရဲ. ေမာ္ကြန္း၀င္ တတိယ ဆင္. 

* ၿမိဳ.ေလးက နိဳင္ငံဂုဏ္ရည္ ဘြဲ.ရွင္မ်ား 
* ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရး ကာလ ၀ါးခယ္မ အေၿခအေန ႏွင္. လြတ္လပ္ေရး အႀကိဳကာလ ၀ါးခယ္မ