ေၿမာင္းၿမ ၿမိဳ. အေႀကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္း

#ေျမာင္းျမၿမိဳ႕

​ေျမာင္​းျမၿမိဳ႕သည္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးတြင္ ပါဝင္ေသာ ခရိုင္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဘက္တြင္ မအူပင္ခရိုင္၊ အေရွ႕ဘက္တြင္ ဖ်ာပုံခရိုင္၊ ေတာင္ဘက္တြင္လပြတၱာခ႐ိုင္၊ အေနာက္ဘက္တြင္ ပုသိမ္ခရိုင္တို႔ျဖင့္ နယ္ခြဲျခားကာ သတ္မွတ္ထားသည့္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚ ေဒသတစ္ခုျဖစ္သည္။ ထိုခရိုင္သည္၂၈၃၅ စတုရန္းမိုင္ က်ယ္ဝန္းသည္။

#သမိုင္းေၾကာင္း

ၿမိဳ.ဦးေစတီ စႀကၤာသီဟ စႀကၤာနႏၵ ( Photo by Myo Zaw )

ဇမၺဴဒီပ ဥေတာင္းက်မ္းပါ စစ္တမ္းမ်ားတြင္ ပန္းမဝတီျမစ္ အေရွ႕ဘက္ကို ေျမာင္းျမနယ္၊ အေနာက္ကို ပုသိမ္နယ္ဟု ျမန္မာမင္းအဆက္ဆက္တို႔ သတ္မွတ္ေၾကာင္းဆိုသည္။ ေျမာင္းျမဟု ဆိုလွ်င္ ေျမာင္းျမစား ေလာက္ဖ်ားကို အမွတ္ရၾကလိမ့္မည္ ျဖစ္သည္။ ေျမာင္းျမစားေလာက္ဖ်ားသည္ ခရစ္ ၁၃၁၇ ခုႏွစ္၌ ထြန္းကားခဲ့ေသာ မြန္လူမ်ိဳးၿမိဳ႕စားႀကီးတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕ဟူ၍ သမိုင္းတြင္ ထင္ရွားလာခဲ့ရသည္မွာ ေျမာင္းျမစားေလာက္ဖ်ားက မြန္ဘုရင္ ရာဇာဓိရာဇ္ကို ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ခဲ့သည္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ထင္ရွားလာျခင္း ျဖစ္ေပသည္။

ခရစ္ ႏွစ္ ၁၄၁ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္အင္းဝမွ ျမန္မာစစ္သည္တို႔သည္ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕ကို လာေရာက္ တိုက္ခိုက္ဘူးသည္။ သို႔ရာတြင္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ေခ်။ ထိုသမိုင္းဝင္ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕မွာ ယခုေျမာင္းျမၿမိဳ႕ႏွင့္ ၇ မိုင္ ကြာ အေနာက္ေတာင္ေထာင့္အရပ္ ေ႐ႊဘုံသာေတာင္ေျခရွိ ကရင္ အမ်ိဳးသားအမ်ားအျပား ေနထိုင္ရာ ၿမိဳ႕ေဟာင္း ေခၚသည့္ ႐ြာတန္းရွည္ႀကီးပင္ ျဖစ္၏။

ဒုတိယ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္ပြဲတြင္ ကမၼဒိုလမ္းဘတ္ (ကိုမိုဒါလမ္းဗတ္) သည္ ပုသိမ္ၿမိဳ႕ကို ခ်ီတက္ သိမ္းပိုက္ၿပီးသည့္ေနာက္၌ ေျမာင္းျမအပါအဝင္ ပုသိမ္နယ္တစ္ခုလုံး၌ ၿဗိတိသွ် ဆန႔္က်င္ေရး တိုင္းရင္းသားတို႔ ထႂကြခဲ့ၾကသည္။ ထိုစဥ္က ခရိုင္ဝန္အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ေသာ ကပၸိတန္ဖိုက္သည္ ထိုေတာ္လွန္ေရးသမားတို႔ကို ႏွိမ္နင္းခဲ့ရသည္။ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္တြင္ ေျမာင္းျမနယ္မွ လူမ်ားစုျဖစ္ေသာ ကရင္အမ်ိဳးသားတို႔သည္ ပထမဦးစြာ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕မွေန၍ ထႂကြေတာ္လွန္ခဲ့ၾကသည္။ ကပၸိတန္ဖိုက္ ဦးစီးေသာ ဇီးနိုးဗီးယားႏွင့္ နင္းမဆစ္ေခၚ သေဘၤာကေလး ၂ စင္းမွ သေဘၤာသားအခ်ိဳ႕ႏွင့္ ကရင္အမ်ိဳးသား အနည္းငယ္တို႔က ႏွိမ္နင္းရသည္ဟု ဆိုသည္။ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕တြင္ ေနာက္ဆုံး တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားရာ ေခါင္းေဆာင္လုပ္သူႏွင့္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါးကို မဒရပ္ တိုင္းရင္းသား ေျခလ်င္တပ္က တိုက္ခိုက္ သတ္ျဖတ္ပစ္ေၾကာင္းႏွင့္လည္း ဆိုသည္။

၁၈၉၃ ခုႏွစ္တြင္ သုံးခြ (ယခုမအူပင္) ခရိုင္၏ အေနာက္ၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ပုသိမ္ခရိုင္၏ အေရွ႕ၿမိဳ႕နယ္ ေဒသမ်ားကို ပူးေပါင္းကာ ေျမာင္းျမခရိုင္ဟူ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထိုစဥ္က ေျမာင္းျမခရိုင္တြင္ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္၊ သီးကြင္း(ယခုအိမ္မဲ) ၿမိဳ႕နယ္၊ ဝါးခယ္မၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ေမာ္လၿမိဳင္ကြၽန္းနယ္တို႔ ပါဝင္သည္။ လပြတၱာၿမိဳ႕နယ္ကို ခရစ္ ၁၉ဝဝ ျပည့္ႏွစ္ေက်ာ္မွသာ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ကန္ဘဲ့ၿမိဳ႕နယ္ကိုကား ဒုတိယ ကမၻာစစ္မျဖစ္မီ ၁ဝ ႏွစ္ေက်ာ္ခန႔္ကမွ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ ကန္ဘဲ့ၿမိဳ႕နယ္ကို ျပန္လည္ ဖ်က္သိမ္း၍ လပြတၱာၿမိဳ႕နယ္ထဲသို႔ ျပန္သြင္းသည္။ ယခုအခါ ကန္ဘဲ့ၿမိဳ႕နယ္ကို ျပန္လည္ မထူေထာင္ေသးေပ။ သို႔ရာတြင္ ၁၉ဝ၃ ခုႏွစ္၌ ဖ်ာပုံခရိုင္ကို တည္ေထာင္လိုက္ေသာအခါတြင္ နယ္နိမိတ္ အေျပာင္းအလဲမ်ားကို ျပဳလုပ္ရျပန္သည္။ ထိုစဥ္က ေျမာင္းျမခရိုင္၌ ပါဝင္ခဲ့ေသာ ဝါးခယ္မနယ္ထဲမွ ပန္းတေနာ္ၿမိဳ႕နယ္ကို မအူပင္ခရိုင္အတြင္းသို႔ သြတ္သြင္းေပးလိုက္ရ၍ သုံးခြခရိုင္တြင္ ပါဝင္ခဲ့ေသာ ျပင္ဒရယ္ၿမိဳ႕နယ္ကို ေျမာင္းျမခရိုင္အတြင္းသို႔ သြတ္သြင္းလိုက္ေလသည္။

#ပထဝီဝင္

အထက ၁ ေၿမာင္းၿမ ( Photo by Myo Zaw )

ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္သည္ မူလက ပုသိမ္ခရိုင္တြင္ အပါအဝင္ ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က နယ္နိမိတ္မွာ အေရွ႕ဘက္ႏွင့္ အေနာက္ဘက္တို႔တြင္ ျပင္စလူ၊ ျပမေလာ၊ သက္ကယ္ေသာင္ျမစ္ေၾကာမ်ားျဖင့္ နယ္နိမိတ္သတ္သည္။ ေျမာက္ဖက္မွာ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕ ျဖစ္သည္။ ခေလာက္ခ်ဳက္ (ယခုခေလာက္သိုက္) အထိ ေျမာင္းျမပိုင္ျဖစ္သည္။

ေျမာင္းျမၿမိဳ႕၏ အေနာက္ေတာင္ဘက္ မိုင္ ၃ဝ ခန႔္ အကြာတြင္ ရခိုင္ရိုးမေတာင္၏ အဆက္ျဖစ္ေသာ အနည္းငယ္ျမင့္သည့္ ေတာင္ကေလးတစ္ေတာင္ရွိသည္။ ထိုေတာင္မွ အပ ေျမာင္းျမခရိုင္သည္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚ ေဒသပီပီ ေျမနိမ့္ ေျမျပန႔္ေဒသျဖစ္၍ ေရထ ေခါင္ေရတက္ရက္မ်ားတြင္ ေရလြတ္႐ုံမွ်သာ ေရမ်က္ႏွာျပင္ထက္ ျမင့္သည္။ ခရိုင္တစ္ခုလုံးတြင္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားစြာ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းလ်က္ရွိသည္။ ဟသၤာတခရိုင္အတြင္း ဧရာဝတီျမစ္မွ ခြဲထြက္လာေသာ ပန္းမဝတီျမစ္သည္ ေျမာင္းျမခရိုင္၏ အေနာက္ဘက္ကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္း၍၊ ျပမေလာျမစ္သည္ ခရိုင္၏ အလယ္မွ ဧရာဝတီျမစ္ႏွင့္ ပန္းမဝတီျမစ္တို႔ကို ယွဥ္ၿပိဳင္လ်က္ ပင္လယ္ဘက္သို႔ စီးဆင္းသည္။ ပင္လယ္သို႔ စီးဝင္ခါနီးတြင္ ျပမေလာႏွင့္ ျပင္စာလူဟူ၍ ျမစ္ ၂ ခုခြဲထြက္ကာ ပင္လယ္တြင္းသို႔စီးဝင္သြားသည္။ ေ႐ႊေလာင္းျမစ္မွာလည္း ခရိုင္၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္တြင္ ဧရာဝတီျမစ္မႀကီးမွ ခြဲထြက္လာေသာ ျမစ္တစ္ျမစ္ျဖစ္၍၊ ပင္လယ္မွ ၂၄ မိုင္ အကြာတြင္ ဧရာဝတီျမစ္၏ အျခားျမစ္ခြဲတစ္ခုႏွင့္ ေပါင္း၍ ကြၽန္းျပႆဒ္ျမစ္ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ျပန္လည္ စီးဝင္သည္။ ထိုျမစ္မ်ားအျပင္ အျခား ျမစ္ငယ္ေခ်ာင္းငယ္ အမ်ားအျပားလည္း ရွိေသးသည္။ ထိုျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ကူးသန္းသြားလာရာတြင္ အသုံးဝင္သည္။ ခရိုင္တြင္း ခရိုင္အပ ကူးသန္းသြားလာေရးအတြက္ ေရေၾကာင္းလမ္းမ်ားကိုသာအားထားရသည္။

#ရာသီဥတု

ေၿမာင္းၿမ ႀကိဳးတံတား ( Photo by Myo Zaw )

ေျမာင္းျမခရိုင္တြင္ ရာသီဥတုမွာ မိုးရာသီတြင္ မိုးေကာင္း၍၊ စိုစြတ္ထိုင္းမွိုင္းသည္။ ႏြေရာသီတြင္ ပင္လယ္ေလရသျဖင့္ အတန္ငယ္ အပူသက္သာသည္။ တစ္ႏွစ္လုံး၏ ပ်မ္းမွ် မိုးေရခ်ိန္သည္ ၁ဝ၃. ၇၈ လက္မ ျဖစ္သည္။ ပ်မ္းမွ် အနိမ့္ဆုံး အပူခ်ိန္သည္၆၅ ံဒီဂရီရွိ၍၊ အျမင့္ဆုံး အပူခ်ိန္သည္ ၉၅ ံ ဒီဂရီ ျဖစ္သည္။ ေျမာင္းျမခရိုင္သည္ မိုးေကာင္း၍ ေျမႏုကြၽန္းေပၚ ေဒသတစ္ခုျဖစ္သည့္ျပင္၊ ေျမဩဇာ ထက္သန္ေသာေၾကာင့္ ထိုခရိုင္အတြင္း၌ စပါးကို အေျမာက္အျမားစိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ စပါးစိုက္ဧကေပါင္းမွာ ၆၄၁,၁၄ဝ ျဖစ္သည္။

#လူေနမႈႏွင့္စီးပြားေရး

ေၿမာင္းၿမၿမိဳ.၏ နံနက္ခင္းတစ္ခု ( Photo by Myo Zaw )

ေျမာင္းျမခရိုင္တြင္းရွိ လူဦးေရမွာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းအရ ၇၈၀,၅၇၆ ေယာက္ ျဖစ္သည္။ လူဦးေရအမ်ားစုမွာ ဗုဒၶအယူဝါဒီ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္၍ ဒုတိယအမ်ားဆုံးမွာ ကရင္အမ်ိဳးသားမ်ား ျဖစ္သည္။

ခရိုင္အတြင္းရွိ ေတာင္ဘက္ ပင္လယ္ပိုင္းက်ေသာ ေဒသမ်ားတြင္ လမု၊ လမဲ့၊ ကနစိုစသည့္ ထင္းအျဖစ္ အသုံးျပဳနိုင္ေသာ ထင္းေတာမ်ားရွိသည္။ ေျမာင္းျမခရိုင္၏ ထြက္ကုန္လုပ္ငန္းတစ္ရပ္မွာ ထင္းျဖစ္သည္။ ထိုခရိုင္၏ အဓိကလုပ္ငန္းမွာလည္း ဆန္စပါးလုပ္ငန္းပင္ ျဖစ္၍ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ဆန္စပါးအထြက္ဆုံး ခရိုင္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ထိုျပင္ ပင္လယ္ကမ္းရိုးတန္းႏွင့္ ျမစ္ေခ်ာင္းတို႔၏ ကမ္းေဘးမ်ားတြင္ ဓနိပင္မ်ား ေပါက္ေရာက္ေသာေၾကာင့္ ဓနိလုပ္ငန္းကိုပါ လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ ဆန္စပါးႏွင့္ ဓနိလုပ္ငန္းမ်ားအျပင္ ၿခံဥယ်ာဥ္ မ်ားကိုလည္း လုပ္ကိုင္ၾကေသးသည္။ အထူးသျဖင့္ ငွက္ေပ်ာၿခံမ်ားကို လုပ္ကိုင္ၾက၍၊ အုန္းသီးမ်ားလည္း အေတာ္မ်ားမ်ား ထြက္သည္။ ထိုျပင္ ယခုအခါတြင္ ခရိုင္အတြင္း၌ ဂုံေလွ်ာ္မ်ားစိုက္ပ်ိဳး၍ အထူးေအာင္ျမင္လ်က္ ရွိသည္။

အျခား အေရးပါေသာ လုပ္ငန္းမ်ားမွာ ပင္လယ္ကမ္းနားေဒသ ျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ ဆားႏွင့္ ငပိ ငါးေျခာက္လုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လူသိနည္းေသာ လုပ္ငန္းအမ်ားပင္ ရွိေသးသည္။ ယင္းတို႔အနက္ တစ္ခုေသာလုပ္ငန္းမွာ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္ ထုံးဘိုေက်း႐ြာနယ္ေျမမွ ထုံးဖုတ္ေသာ လုပ္ငန္းျဖစ္သည္။ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္ရွိ ေျမေစးနီသည္ စဉ့္အိုးဖုတ္ရန္အတြက္ အလြန္ေကာင္းသျဖင့္ ေရွးအခါက စဉ့္အိုးမ်ားကို ဖုတ္ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ စဉ့္မသုတ္ေသာ စဉ့္အိုးမွာ ေရွးကမ်ားစြာ ေက်ာ္ၾကားခဲ့၏။ ေရွးမြန္ျမန္မာမင္းတို႔ လက္ထက္က ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္တြင္ စဉ့္အုတ္ႂကြပ္ မ်ားကိုပင္ ဖုတ္ေလ့ရွိသည္ဟု ဆိုေလသည္။ ေျမာင္းျမခရိုင္အတြင္းရွိ လပြတၱာၿမိဳ႕တြင္ ငပိလုပ္ငန္းႏွင့္ ဆားလုပ္ငန္းတို႔ကို အႀကီးအက်ယ္ လုပ္ကိုင္ၾက သည္။ ထိုခရိုင္အတြင္း အိမ္မဲၿမိဳ႕အနီးတြင္ ေျမအိုး ေျမခြက္မ်ားကို ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ေျမာင္းျမခရိုင္၌ လမ္းခင္းရန္ ဂဝံေက်ာက္မ်ားကိုလည္း တူးေဖာ္ရရွိၾကသည္။ ေျမာင္းျမခရိုင္အတြင္း၌ ဆန္စပါး အႀကီးအက်ယ္ စိုက္ပ်ိဳးလုပ္ကိုင္ၾကေသာ္လည္း ႀကီးက်ယ္ေသာ ဆည္မ်ား တူးေျမာင္းမ်ားဟူ၍ကား မရွိေခ်။ ဝါးခယ္မၿမိဳ႕နယ္အတြင္း ေျမာက္ဖက္ အစြန္း၌ ၁၂ ၁/၂ မိုင္ရွည္လ်ားေသာ ေ႐ႊေလာင္းေရကာတာ တစ္ခုသာရွိ၍ ထိုတာႀကီးက လယ္ဧကေပါင္း ၇,ဝဝဝ ခန႔္ကို ေရလႊမ္းမိုးျခင္း ေဘးမွ ကာကြယ္ေပးသည္။

#ၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ၿမိဳ႕မ်ား

( Photo by Myo Zaw )

ေျမာင္းျမခရိုင္တြင္းရွိ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္

ေျမာင္းျမၿမိဳ႕

ဝါးခယ္မၿမိဳ႕နယ္

ဝါးခယ္မၿမိဳ႕

အိမ္မဲၿမိဳ႕နယ္

အိမ္မဲၿမိဳ႕

#Source_Wikipedia

#Edited_by_LabuttaMedia